Türk bilim insanı Prof. Dr. Aziz Sancar, 2015 yılında hücrelerin hasarlı DNA’yı nasıl onardığını ve moleküler düzeyde genetik bilgiyi nasıl koruduğunu haritalamak için yaptığı çalışmasıyla Nobel Kimya Ödülü almıştı.

Sancar 10 yıllık çalışmasından edindiği bilgi birikimini beyin kanseri tedavisi alanında da sürdürdüğünü söyledi ve "heyecan verici keşif" olarak tanımladığı büyük bir atılımın müjdesini verdi.

Sancar ve ekibi beyin kanseri tedavisinde devrim yaratacak EdU (5-etinil-2’-deoksiüridin) adlı molekülün sinir hücrelerine zarar vermeden beyindeki tümörlerin tedavisinde kullanılabileceğini gösterdi.

EdU molekülü, moleküler biyolojide en fazla kullanılan kimyasal maddelerden biri.

“Kan-beyin bariyerini aşarak beyne kolayca ulaşabiliyor”

Beyin tümörlerinin, ölüm nedenleri arasında 10'uncu sırada yer aldığını belirten Sancar, "kan-beyin" bariyerini geçemeyen mevcut kanser ilaçlarının bu kanser türüne etki etmede yetersiz kaldığını söyledi.

EdU, kemoterapi ilaçlarının aksine kan-beyin bariyerini aşarak beyne kolayca ulaşabiliyor. Ayrıca, DNA’ya yalnızca aktif olarak bölünen hücrelerde dâhil oluyor, oysa beyinde çoğu sağlıklı hücre bölünemiyor. EdU bu sayede bölünmeyen sağlıklı beyin hücrelerini korurken hızlı bölünen kanserli beyin hücrelerini öldürebiliyor.

Kanserli hastaların büyük çoğunluğunda kullanılan "Cisplatin" adlı ilacın bu bariyerden geçemediğini kaydeden Sancar, EdU molekülünün ise sorun olmadan beyne girebildiğini belirtti.

“Fare deneylerinde başarılı sonuçlar verdi”

Laboratuvar deneylerinin ardından fare deneylerine başladıkları bilgisini veren Sancar, bu süreci şöyle anlattı:

"Üniversitelerdeki sinirbilim bölümleriyle görüşerek insan beyin tümör parçasını alıp fare beyni dilimleri üzerine koyarak gerçekliğe benzeyen hücre boyu oluşturuldu. Fare beynine insan tümör hücreleri enjekte edildi ve EdU'nun beyin tümörlerine etkisine baktık.

Farelerde, ilk etapta mevcut ilaç daha iyi etki gösterirken, 30-40 gün sonra EdU molekülünün daha iyi etki ettiğini, bunun yüzde 25'lere ulaştığını gördük. Mevcut ilaçlarla kombine edildiğinde ise sonuçlar daha iyi geldi."

“İnsanlarda kullanılabilmesi için 2 yıl klinik deneyler yapılacak”

Toksisitesi ve hızlı bölünen hücrelere yönelik seçiciliği göz önüne alındığında, EdU'nun kanser tedavisinde kullanma olasılığının ortaya çıktığını bildiren Sancar, şöyle devam etti:

"EdU'nun özellikleri, onu etkili bir beyin kanseri ilacının temeli haline getirebilir. EdU, hızlı bölünen kanserli beyin hücrelerini öldürebilirken, bölünmeyen sağlıklı beyin hücrelerini koruyabilir.

Beyin kanserinde EdU, hayvanlarda çalışıyor, insanlarda kullanılabilmesi için iki yıl boyunca klinik deneylerde yan etkilerini araştırmamız gerekiyor. Bu süre boyunca EdU molekülünün insanlardaki yan etkisine odaklanmamız gerekecek. DNA onarımıyla ilgili bu yeni metodu, Türkiye'ye de aktarmak için de çabalıyorum."

Kaynak için tıklayınız